Think Tank #27 – Aporofobia, een dubbeltje op z’n kant?

Met Nicolas De Kuyssche van Le Forum – Bruxelles contre les inégalités, David Trembla, actief lid van DoucheFLUX en Daniel Zamora, socioloog aan de ULB.

In alle sociale terminologieën werd ooit getracht om het sociale en het culturele te laten samenvallen op een gemeenschappelijk niveau: de vernieuwing van de cultuur linken aan een sociale relatie zou reeds een verandering van deze relatie in de hand werken. Zo zou het gesteld zijn met de strijd tegen “islamofobie”, in de veronderstelling dat een andere kijk op de moslimcultuur de ongelijke sociale verhouding zou kunnen veranderen die veroorzaakt wordt door de religieuze discriminatie. Zulk perspectief komt voor in zowat elke strijd voor minoritaire en gediscrimineerde identiteiten. Maar wat als het concept “aporofobie” gehanteerd wordt? Kan men armoede beschouwen als het onderwerp van “discriminatie”? Meer nog, is het nuttig en interessant om het probleem zo te benaderen? Definiëren arme mensen een sociale situatie die een “andere kijk” en een “kritische blik op stereotypen” van de meest begoede mensen vereist?

Als men deze vraagstelling kritisch bekijkt, kan men zich afvragen of de a priori welwillende aard van zo’n concept eigenlijk niet bijdraagt tot het culturaliseren van armoede (van armoede een culturele eigenschap maakt van een “doelpubliek” dat gerespecteerd dient te worden). Of nog dat het concept van armoede – naar neoliberale leest – losgekoppeld wordt van het vraagstuk van de ongelijke verdeling van de rijkdom. Daniel Zamora stelde onlangs:

Inderdaad, de oplossing voor xenofobie bestaat erin dat alle mensen, hoe divers ook zijn.haar geloof of afkomst, vrij zijn.haar rechten kan uitoefenen. Dat is niet het geval met armoede. Het gebeurt inderdaad zelden dat de differentiatie van de armen gevierd en behouden wordt in naam van de diversiteit. “Armoede moet bestreden worden, niet de armen!” is de slogan van de campagne tegen aporofobie. Tegelijkertijd zou een gelijkaardige slogan “Homosexualiteit moet bestreden worden, niet de homoseksuelen!” niet echt in goede aarde vallen.[1]

De vzw Le Forum – Bruxelles contre les inégalités heeft in Brussel een overzicht uitgegeven, Pauvrophobie[2], rijkelijk gevuld met bijdragen. Het boek heeft als doel vooroordelen over armen met tal van argumenten te deconstrueren en als ambitie “een juistere definitie aan te brengen van een fenomeen dat één Belg op vijf raakt”. Het lijkt de intentie dat deze vooroordelen eerst gedeconstrueerd dienen te worden vooraleer er niet discriminerende oplossingen voor armoede kunnen bedacht worden. Met dit als vertrekpunt blijft de vraag: hoe kan een benadering die inspeelt op het concept van aporofobie echt het einde van dakloosheid bewerkstelligen?

Tot slot mag ook aangebracht worden dat, naast het risico voor culturalisering, het ook opvalt dat er geen bijdragen zijn van mensen die zelf met armoede te maken hebben. Dat lijkt nochtans essentieel, temeer dat het hanteren van dergelijk concept een enorme impact kan hebben op het sociaal veld. Kortom, hoe wordt het concept onthaald door mensen in bestaansonzekerheid? Voelen zij die het onderwerp zijn van die vooroordelen de nood om dit concept in te voeren? Wat hebben de “geaporofobiseerden” tot “aporofobologen” hierover te zeggen? Weet men bijvoorbeeld of het gebruik van dit concept een meerwaarde biedt voor zij die dagelijks verdrukt worden door de ongelijke verdeling van de rijkdom?

Een heleboel vragen dus die wel eens gesteld mogen worden in het kader van een noodzakelijke vernieuwing van de “software” voor armoedebestrijding.

[1] En effet, la solution à la xénophobie consiste à faire en sorte que chacun, dans la diversité de ses croyances ou origines, puisse librement exercer ses droits. Il n’en va pas de même pour la pauvreté. Rares sont ceux qui, en effet, en appellent à célébrer et préserver la différence des pauvres au nom de la diversité. « C’est la pauvreté qu’il faut combattre, pas les pauvres ! » titre la campagne contre la pauvrophobie. On voit cependant mal titrer, de manière similaire : « C’est l’homosexualité qu’il faut combattre, pas les homosexuels ! ». (ZAMORA, D., « Vive la pauvrophobie ! », in Le Vif, n°42 (18 oktober 2018), pp.66-67.)
[2] LE FORUM – BRUXELLES CONTRE LES INÉGALITÉS (Coll.), Pauvrophobie, Bruxelles, Éditions Luc Pire, 2018.

Donderdag 13 juni 2019 van 12u tot 14u

Bij DoucheFLUX, Veeartsenstraat 84, 1070 Brussel

Inschrijving wenselijk (sandwich wordt aangeboden) door een mail te sturen naar Serena Alba